🔻آنکه روایت را میفهمد، میدان را هدایت میکند
🖊 میلاد حسن زاده _________________________________
▫️در دنیای پیچیده امروز، جنگ دیگر فقط در میدانهای نبرد رخ نمیدهد؛ بلکه جبهه جدیدی از درگیری در عرصه روایتها شکل گرفته است. آنکه میتواند روایت را بهخوبی بفهمد و به شیوهای مؤثر منتقل کند، قادر است میدانهای فکری، فرهنگی، و حتی سیاسی را نیز هدایت کند. بحث روایت، روایتگری و روایتسازی یکی از مباحث کلیدی علوم ارتباطات است که در سالهای اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. قدرت رسانهها در شکلدهی به افکار عمومی و جهتدهی به باورها و رفتارها، ناشی از همین توانایی روایتگری آنهاست.
🔸روایت، فراتر از صرفاً بیان یک داستان یا خبر است. روایت به این معناست که چگونه واقعیتها را سازماندهی کنیم، از چه زاویهای به آنها بپردازیم و چگونه آن را به مخاطب منتقل کنیم تا بر ذهن و قلب او تأثیر بگذارد. روایتها قدرت این را دارند که ارزشها و هنجارهای جدیدی را القا کنند یا برعکس، ارزشهای موجود را تقویت و تثبیت نمایند. رسانهها و نهادهایی که بهخوبی از این ابزار استفاده میکنند، میتوانند روندهای اجتماعی را شکل دهند و حتی هویتهای فرهنگی و ملی را تغییر دهند.
▪️یکی از نکات مهم در روایتگری، توانایی انتقال پیام بهگونهای است که مخاطب با آن ارتباط برقرار کند و آن را باور کند. در این زمینه، درک عمیق از نیازها و دغدغههای مخاطب، نقطه شروع روایتگری موفق است. کسی که میدان را هدایت میکند، پیش از هر چیز میدان روایتها را بهخوبی درک کرده است. او میداند کدام روایتها باید تقویت شوند، کدام روایتها باید تغییر کنند و چگونه میتوان روایتهای جدیدی را خلق کرد.
🔻یکی از ابزارهای مؤثر در روایتگری، دراماتیزه کردن خبر است. این اصطلاح به معنای افزودن عناصر داستانی و احساسی به یک خبر یا روایت است، بهگونهای که مخاطب بهطور عمیقتری با آن درگیر شود. دراماتیزه کردن خبر باعث میشود پیام از سطح اطلاعاتی فراتر رفته و به سطح احساسی و عاطفی مخاطب نفوذ کند.
▫️درام دادن به خبر، به معنای ایجاد کشش و جذابیت بیشتر است. این کار معمولاً از طریق برجسته کردن جزئیات خاص، نمایش تضادها و تعارضات، یا تأکید بر لحظات اوج و حساس انجام میشود. برای مثال، روایت یک حادثه معمولی در صورتی میتواند توجه مخاطب را جلب کند که چالشهای انسانی، احساسات و جزئیات دراماتیک آن بهخوبی به تصویر کشیده شود.
🔻به این مثال توجه کنید:
خبر بدون درام:
«امروز در یک مدرسه، زنگ ورزش برای چند دقیقه با تأخیر برگزار شد زیرا یک پرنده وارد سالن شده بود.»
خبر دراماتیزه:
«وقتی که دانشآموزان برای زنگ ورزش آماده میشدند، چیزی غیرمنتظره فضای سالن را به هم ریخت: یک پرنده کوچک، با بالهای لرزان و نگاه هراسان، راهش را گم کرده بود و در میان سقف بلند سالن سرگردان بود. کودکان ابتدا از این مهمان ناخوانده متعجب شدند، اما بعد از مدتی با شور و شوق به کمکش شتافتند. لحظهای که پرنده دوباره پرواز کرد و از پنجره به آسمان بازگشت، سالن پر از صدای شادی و کف زدن شد. این ماجرا شاید کوتاه بود، اما در دلهای کوچک آن بچهها، درس بزرگی از امید و همدلی به جا گذاشت.»
▪️در خبر دراماتیزه، با افزودن جزئیات احساسی، تصویرسازی و استفاده از جملات تأثیرگذار، مخاطب نهتنها از خبر مطلع میشود، بلکه با آن همذاتپنداری میکند و بهطور عمیقتری درگیر میشود. در اینجا تفاوت میان یک روایت خشک و ساده با یک روایت دراماتیزه کاملاً مشهود است. روایت دوم نهتنها توجه مخاطب را جلب میکند، بلکه او را با عمق ماجرا همراه میسازد.
🔻از نظر علمی، این تکنیک بر اساس یافتههای علوم شناختی و روانشناسی عمل میکند. مغز انسان بهطور طبیعی به داستانها واکنش مثبت نشان میدهد و اطلاعاتی را که در قالب یک داستان روایت شده باشد، بهتر به خاطر میسپارد. دراماتیزه کردن خبر، نهتنها پیام را جذابتر میکند، بلکه تأثیر آن را نیز ماندگارتر میسازد.
▫️در شرایطی که کشور ما از نظر فرهنگی، تاریخی و مبنایی تفاوتهای زیادی با جریان اصلی حاکم بر رسانههای جهانی دارد، اهمیت روایتگری دوچندان میشود. روایت برتر، میزان قدرت و حوزه اثرگذاری افراد و رسانهها را تعیین میکند. در نبرد بین اندیشهها، دیدگاهها و تمدنها، جنگ روایتها در بسیاری از موارد جایگزین ابزارهای سخت شده است. به همین دلیل، فهم روایت و مهارت در روایتگری بهمثابه یک ابزار استراتژیک برای حفظ هویت فرهنگی و ملی اهمیت دارد.
▪️در مواجهه با روایتهای تحریفشده از تاریخ یا فرهنگ ایرانی-اسلامی در رسانههای جهانی، نخبگان باید توانایی مقابله با این تحریفها را با ارائه روایتهای دقیق، جذاب و مستدل داشته باشند. در غیر این صورت، روایتهای نادرست میتوانند زمینهساز تغییرات نامطلوب در هویت جمعی و باورهای اجتماعی شوند.